SINT NICOLAASGA – De egale kleur van de kanaries van Sake Tolsma uit Sint Nicolaasga gaf begin januari bij het NK in Apeldoorn de doorslag. Structuur en regelmaat maken dat zijn vogels kampioenen zijn. Het binnenhalen van de titel Algemeen Nederlands Kampioen Stammen Volwassen Kleurkanaries is een bevestiging van alle energie, die Tolsma in zijn kanaries steekt. Desalniettemin is de titel een enorme verrassing. ,,Yn de fûgelwrâld is dit gewoan topsport.”
Het gezang van de kanaries in de volière toveren een grote glimlach op het gezicht van Sake Tolsma. ,,Dit is dochs prachtich?”. De mannetjes proberen zich met het luide gezang te profileren. ,,Ik ha de hokken sa boud dat de mantsjes en wyfkes inoar op dit stuit allinnich hearre kinne. Soks lokt pearing út”, vertelt de Sint Nykster. Het gaat om zo'n veertig koppels, die uiteindelijk vijf jongen krijgen. ,,As se oan’t ferfearjen binne, is it hjir in stik rêstiger, mar dan sitte der wol sa'n 280 fûgels.”
Tolsma heeft de puike accommodatie in de achtertuin zelf gebouwd. De omstandigheden in de volière zijn optimaal. Het specialisme van een goed onderkomen zit in de kleinste details. ,,Tefolle of ferkeard ljocht kin bygelyks de kleur fan de kanaries ferbleke. Ek nim ik foarsoarchsmaatregels om syktes te foarkommen. De akkommodaazje moat fry fan naden en kieren wêze, sadat ek de fûgellús net binnen komt.” Bovendien zuivert een lucht-ionisator de lucht constant, waardoor ziektekiemen geen kans krijgen. ,,In topklimaat foar kampioensfûgels. Ik wie yn it ferline as hurdfytser altiten al hiel fanatyk. Dat wedstrydelemint komt hjir ek wer boppe. Ik wol altiten de bêste wêze.” Het eten – zaad en krachtvoer aangevuld met toevoegingen – wordt ook nauwkeurig gewogen. De kanaries moeten alle voedingsstoffen binnen krijgen. Tolsma voert niet meer dan vier gram per vogel per dag. ,,Precies genôch. Dan moatte se alles op ite. As der mear leit, dan sykje se it lekkerste der út.”
De jongen blijven zo'n 25 dagen bij de ouders. Daarna komen ze in een grote kooi, waar ze de hele zomer zitten. Voor Tolsma begint dan het selecteren voor de tentoonstellingen al. ,,Fergelykje it mei de seleksje fan in fuotbalalvetal. De minsten geane dêr út en der komt in bettere foar yn de plak.” Bij de selectie is het postuur van de vogel belangrijk. ,,In wyfke moat breed yn de boarst wêze, in bytsje foars sadat de aaien aanst goed bedutsen wurde. De kleur en de kondysje steane foarop. Dat is foar in grut diel erflik, mar mei sied kinne jo dat stimulearje. Der binne ek minsken dy't kleurekstrakten brûke, mar dêr bin ik gjin foarstanner fan.”
De keuringslijst bij tentoonstellingen laat de verschillende aspecten zien waar de jury op let. Bijvoorbeeld de houding, de bevedering en de geelfactor, het zogenoemde lipochroom. ,,Ek de foarm en de grutte fan it gielsyske (Red: Frysk foar 'kanarie') moat goed wêze. It júste formaat is fjirtjin sentimeter. Net grutter en net lytser. Ek wurdt der sjoen of de fûgel gjin plakjes hat.” Jaarlijks bezoekt Sake Tolsma zo'n vijf tentoonstellingen waar zijn kanaries worden gekeurd. Dat begint in oktober met de verenigingstentoonstellingen in Lemmer en Joure. ,,Dan pak ik fyftich mantsjes wêr ik fan tink dat se hege eagen goaie by de karmasters. De bêsten doch ik apart yn in koai, sadat se gjin lêst ha fan de ûnderlinge striid ûnder de fûgels. Dêrnei is it fansels ôfwachtsjen of de karmasters deselde miening oer de gielsyskes ha as ik.”
Uit de vijftig vogels selecteert Tolsma weer de besten, die hij meeneemt naar het Fries en het Noord-Nederlands Kampioenschap van de Nederlandse Bond van Vogelliefhebbers (NBvV). Uiteindelijk komen er 24 kanaries uit die hij op het NK voordraagt. ,,Ik doch dit no al rom tsien jier en myn kunde en it gefoel binne no wol krekt sa wichtich as in sjueryrapport.” De potentiële kampioenen besproeit Tolsma met lauw water en een scheutje rozenwater. Een beproefde methode onder kanariehouders. ,,Dêr wurde se kwyk fan.” Het grootste geheim van de kampioenenmaker zit in de juiste toediening van supplementen en voertoevoegingen. ,,Foar de befoardering fan de kondysje en kleur. Mar wat it krekt is, jou ik net priis.”
Het Nederlands Kampioenschap bestaat uit meerdere dagen. In de aanloop naar het evenement geeft de Sint Nykster zijn vogels nog even een speciale behandeling. ,,De gielsyskes meitsje ik stik foar stik skjin troch in kwastke badwetter mei in geheim stofke. Dan geane se yn in koai wêr‘t se mei 35 graden hielendal droech blaasd wurde. Nei in oere helje ik se der út en smar ik de poatsje noch efkes mei vaseline yn. Dat jout in fersoargde yndruk.”
De eerste NK-dag op zondag 8 januari jongstleden begon vroeg voor Tolsma. ,,De gielsyskes set ik dan oer fan de trainings- nei de wedstriidkoaien. Dy binne skjinner en kreazer. De fûgels geane per fjouwer yn de ferfierstas. Dy hat foldwaande fentilaasje. Dan ride we nei Apeldoarn. Dit kear moast ik troch it ferfiersferbod rûn de fûgelgriep in grutte omwei meitsje oer Lelystêd en Amersfoart.” Na de intekening en het afgeven van de kanaries kan Tolsma weer naar huis. De uitslag werd op dinsdag 10 januari 's avonds op de website geplaatst. Gespannen zat Tolsma achter de computer, continu het scherm te verversen. Uit 260 stammen, in totaal 1040 vogels, werden zijn 'geelschimmel' kanaries als groepskampioen gekozen. Een dag later bleek het kwartet ook de Nederlandse titel in de wacht te hebben gesleept. Vele reacties en misschien ook wel een beetje jaloezie van de concurrentie viel Tolsma ten deel. ,,As dan op de lêste dei tidens de huldiging it Wilhelmus foar jo spile wurdt en de Nederlânske flagge omheech giet, dan is dat wol hiel spesjaal.”
De Nederlandse titel is wat Sake Tolsma betreft de opmaat naar meer. Zijn eerste doel is om in de categorie 'intensief', de donkergeel gekleurde kanaries, ook de Nederlandse titel in de wacht te slepen. Bovendien is Nederland in 2019 organisator van het het wereldkampioenschap. ,,Dêr wol ik hiel graach in goed risseltaat helje. Dat is in hiele útdaging, mar ik gean derfoar.”
(Foto's: De Zakenman)
