SINT NICOLAASGA – De Friestalige roman Omsjen van Anneke Sieperda is verschenen. De inwoonster van Sint Nicolaasga is geïnspireerd door de verhalen van haar 98-jarige moeder. ,,Ik skreau de ferhalen fan mem op, sadat se bewarre bliuwe soenen."
Anneke Sieperda vond de verhalen van haar moeder zo aangrijpend dat ze die vast wilde leggen. ,,Myn heit fertelde altyd spannende ferhalen oer froeger en dan foaral oer de oarloch. Aventoerlike ferhalen oer ûnderdûkers, dy't by harren thús in skûlplak foenen en dan bij ûnrie flechtsje koenen yn de moeraslannen efter harren pleats. Ferhalen oer in hechte mienskip tsjinoer de Dútske besetting. Mem har ferhaal oer dy tiid spile him ôf yn in hiel oar ljocht fan omsjen nei elkoar. Net alle helden fjochtsje yn de frontline. De loyaliteit oan jo meiminske freget yn oarlochstiid ek heldemoed. Mem hie it dêr noait oer; se waard altyd stil as de ferhalen oer de oarloch verteld waarden. Doe't mem fyftjin jier lyn begûn te dementeren foel der in rem fourt. It wie net makkelik foar mem om oer de oarlochsjierren te praten. Mar op har eigen wiize en op har tiid koe en woe se it ferhaal fan har ferline mei my diele.”
Verpleegster
De moeder van Anneke Sieperda werkte in de oorlog onder gevaarlijke omstandigheden in het Bonifatiusziekenhuis in Leeuwarden. ,,Der waard yntins libbe en gearwurke yn dat sikenhûs. En as jo no Fries, Dútser of Joad wienen, dat makke dêr yn dat sikehûs neat út, der moast holpen wurde. Der wurken sawol militêre Dútske dokters en Dútske nonnen as Nederlânske dokters. Der wie in aparte ôfdieling foar de Joadske pasjinten mei in koosjere keuken. As de Joadske minsken better wienen en it te gefaarlik waard om se te ûntslaan, dan mochten de se wat langer yn it sikehûs bliuwe. Dizze ferhalen oer it omsjen nei elkoar, wêr't jo ek weikamen of wat jo ek wienen, makken djippe yndruk op my en feroare myn wrâldbyld." Haar moeder vertelde ook over haar tijd als kraamhulp in Sint Nyk. Als er een baby kwam, dan was zij bij de mensen in huis. Uit haar verhalen blijkt dat emancipatie, verschil van cultuur me too en genderidentificatie toen ook al speelden. ,,Dat fûn ik fantastysk om te hearren, hoe dat allegearre yn dy tiid om en ta gie."
Schip in de mist
Dementie is een heel apart proces, zegt Anneke Sieperda. Het is meer dan alleen vergeten. ,,Earst komt der in soarte fan oppervlakkichheid. Troch oer algemiene dingen te praten, kinne je soms maskeare dat je in oantal dingen net mear sa goed witte. By myn mem barde dat ek. Se begûn dingen troch elkoar te heljen. It hiele proces fan demintens is eltse kear wer de grinzen ferlizze. Je moat hieltyd wer op nij ôfskie nimme fan de dingen die je net mear kinne of witte. Je wolle je mem of heit of echtgenoat nea kwytreitsje, mar je witte dat de sykte de minsken ferdwale lit yn harren eigen wrâld. Sa as in skipke dat fuortfart yn ‘e mist, soms sa fier ôf en soms sa ferrassend tichtebij."
Rode draad
Het idee voor een boek ontstond nadat haar omgeving haar op de kwaliteit van de verhalen wees. Het verhaal van haar moeder is de rode draad geworden, feit en fictie lopen door elkaar. Er is geschoven met tijd en locatie en herinneringen en voorvallen zijn bij elkaar gevoegd. Over het schrijven zelf heeft Sieperda niet lang gedaan. ,,Ik siet samar yn de flow. De Fryske stavering wie wol in heikel punt. Ik woe it perfekt ôfleverje. It duorre lang foardat ik in goede korrektor hie fûn, dy't it dwaan woe en koe. Efterôf wie der by ‘tjouwer Elikser wol in korrektor west."
Fries
Voor Anneke Sieperda stond het vanaf het begin vast dat het boek Friestalig moest zijn. ,,It Frysk is de taal fan myn hert. En ik draach de Fryske taal in warm hert ta. It soe sa spitich wêze as de taal ferlern giet. Do kinst der faak safolle mear yn sizze dan yn it kjelle Nederlânsk. De wurdenskat is yn it Frysk grutter en je kin der sa nuânses yn oanbringe."
Naast een ode aan de Friese taal is het boek ook een ode aan haar moeder. ,,Oan de oare kant, ik ha it net moaier makke dan as it is." Door haar bevochten zelfstandigheid en zelfredzaamheid wilde Anneke's mem liever niet naar een verzorgingstehuis. Anneke Sieperda heeft haar moeder zo lang mogelijk verzorgd, totdat het echt niet langer kon. Ze woont nu in woonzorgboerderij Corneliahoeve in Easterga.
Het duurde wat langer voordat het boek daadwerkelijk kon worden uitgegeven, omdat de subsidiepotten leeg waren. Uitgeverij Elikser moest tot de volgende ronde wachten. Sieperda had wel de angst dat moeder de presentatie niet zou halen. ,,As ús mem der dan noch mar is en It ferskinen fan it boek meimeitsje kin, dat woe ik sa graach."
Brandemeer
De foto op de kaft is door Anneke Sieperda zelf gemaakt. Dochter Lianne kijkt uit over het Brandemeer, de plek waar moeder toen woonde. Beppe kreeg zondag tijdens de presentatie het eerste exemplaar. ,,Mem wie rekke . Se wist net krekt wat der barde, mar hja hat field dat it spesjaal wie."
We'll meet again
Kleindochter Jozephien zong tijdens de presentatie het bekende lied 'We'll meet again' van Vera Lynn. Zeer toepasselijk, volgens Sieperda. ,,Omsjen giet oer it omsjen nei it ferline en nei elkoar omsjen. “We'll meet again” giet oer foarútsjen nei de takomst, wer we elkoar ea wer moetsje sille. Myn mem wie sa oan it genietsjen fan it sjongen en de musyk. Dat wie sa oandwaanlik." Anneke Sieperda had niet verwacht dat de presentatie zo intens en aangrijpend zou zijn. ,,Ik bin wat oerdondere troch de positive oandacht, it boek is omearme en dat hie ik net ferwachte. it is fantastysk dat elkenien sa meilibbet."
Omsjen telt 221 bladzijden en is voor € 18,50 te koop via de website van uitgeverij Elikser: www.elikser.nl/omsjen.htm
(Foto's: De Zakenman)
