Achtergrond

Ze kunnen ontstaan bij het ontvangen van de Merkeboekjes of bij het zien van de Merke-palen. Ze kunnen opborrelen bij de aankomst van de attracties of het schouwspel van kroegbazen, die hun café en terras gereedmaken. Ze kunnen ook opwellen bij het alvast zien van één van de wagens of bij het horen van oefenende figuranten. Het zijn dan de welkbekende Merkekriebels die zich voordoen: een gevoel dat menig inwoner van Sint Nyk en omgeving zal herkennen wanneer de Merke voor de deur staat. In dit artikel duiken we in de dagen en momenten vlak voor de start van de Merke. De fase waarin de Merkekriebels zich ontwikkelen.

Merkekriebels zijn een sociaal fenomeen en een vorm van collectieve spanning. Dat wil zeggen, of we nu de rol van toeschouwer, wagenbouwer, kroegbaas, organisator binnen de Verweniging voor Volksvermaken (VVV) of figurant innemen: we voelen gezamenlijk dat er iets staat te gebeuren in Sint Nyk en dat we dat met elkaar gaan beleven. Omdat daar verwachtingen bij horen evenals hoop, blijdschap, trots, zenuwen en ontzettend veel voorbereidingswerk, is dat best spannend. En ongeacht welk aandeel we in de Sint Nykster Merke hebben, voelen we nagenoeg allemaal die gezonde spanning in de vorm van die ongrijpbare Merkekriebels.

Tekst: Jozephien Sieperda
Foto’s: Menno Dijkstra

Waarom hebben we ze?
Verschillende factoren zorgen ervoor dat we Merkekriebels beleven. We beginnen bij het feit dat de Merke een groot weerzien is. De Merke is een enorme, informele reünie, die in een feestelijk jasje is gestoken waarbij Sint Nyksters, oud-Sint Nyksters en omwonenden elkaar soms na een jaar weer treffen. Daar wordt naar uitgekeken en zijn blijde verwachtingen over gevormd.

Visite die soms heel de wereld over vliegt om naar Sint Nyk te komen, komt langs. Er worden van tevoren nieuwe setjes kleding gekocht, kappers bezocht, inkopen gedaan (met name oranjekoek, broodjes en soep) en huizen spic en span gemaakt. Een vorm van fijne onrust heerst in Sint Nyk. En vergeet niet de kroegen en hun personeel die al die treffende feestgangers ontvangen en voorzien van consumpties en daar flink veel voor moeten voorbereiden. Dat zorgt allicht voor wat spanningszweet.

De optocht vormt een andere grote spil in de ontwikkeling van Merkekriebels. We mogen als dorp laten zien wat voor mankracht en talent we in huis hebben en hoe ongelooflijk trots we daarop zijn. Dat willen we aan anderen laten zien, want eerlijk is eerlijk: de Allegorische Optocht in Sint Nyk is niet te vergelijken met een optocht elders. Bouwers steken al maandenlang tijd in het bouwen van een wagen, figuranten zijn vaak eveneens geruime tijd van tevoren bezig met oefenen. Alles in de geest van de gemeenschap waarbij jong en oud mee mogen doen. Er wordt iets neergezet wat van een zeer hoog niveau is én compleet vrijwillig gedaan wordt. Dat schept banden, verwachtingen, spanning en ook best veel zenuwen tot het moment dat de klok donderdagochtend tien uur slaat. Want alles moet wel goed gaan.

Aftellen
Om vele redenen is het aftellen richting de Sint Nykster Merke enorm prettig, maar dus ook een beetje spannend. Er staat veel op het spel en we hebben voor onszelf de lat hoog gelegd. Dit alles zorgt voor Merkekriebels die we niet altijd uit kunnen leggen aan anderen of na te voelen zijn door mensen uit andere delen van de provincie of het land.

Merkekriebels onthullen eigenlijk ons gevoel van verbondenheid en gemeenschap en wat we daarvoor met zijn allen willen doen. En dat we dat als collectief op hetzelfde moment voelen, maakt dat Merkekriebels een heus sociaal fenomeen vormen dat uniek en helemaal van ons is. Dus op die gezonde spanning en kriebels die we bij het aftellen naar de Merke hebben, mogen we best trots zijn.

Sint Nyksters over Merkekriebels:

“Als bij mij op donderdagochtend de wekker gaat, dan is het eerste wat ik doe naar het raam lopen en kijken wat voor weer het is. Daarna snel de straat op, daar merk je al de nodige beweging: figuranten lopen of fietsen voorbij en hierdoor sta je meteen in de Merkestand.” – Yme Nota

“Met name overheerst mijn trotsheid op ons dorp. Zo geweldig wat voor fantastische dagen er neergezet worden, vooral door vrijwilligers. Aan buitenstaanders wil ik wel eens uit leggen wat Sint Nykster Merke betekent. Dat gevoel is bijna niet over te brengen.” – Esther Hoekstra

Woensdagavond nog één keer oefenen. Niet te laat op bed, alhoewel, slapen is nog nooit gelukt. Donderdagochtend: wanneer iedereen in de schmink en kleding zit, komt de ontlading: meestal in vorm van tranen. Vlak voor de optocht de groepsknuffel… en dan “los”. Na het eerste rondje is de spanning er ook bij mij af, maar doodzenuwachtig. Elke keer weer.” – Gea Jonkman

“Merkekriebels: ja, die bestaan. Op het moment dat de boekjes op de mat vallen, denk ik: yes! It sjit moai op! En dan woensdag die spanning. Wordt het wel mooi weer? Donderdagochtend vroeg wakker, gordijnen open… en Merkekriebels yn it liif. Hearlijk, ik hâld derfan!” – Lies de Boer

“Jûns noch de hiele groep figuranten by de wein om in lêste keer te oefenjen. Dêrnei elkenien moed ynsprekke en betankje foar harren ynset, want wat is it toch moai dat we dit wer mei syn allen sa fol passy en entoesjasme foar elkoar bokst hawwe. Wer in lyts doarp grut yn is, dêr meie we dochs wol o sa grutsk op wêze.” – Wietske Meijer

“Donderdagochtend, voor zonsopkomst al wakker zijn, gelijk opstaan en de laatste huishoudelijke dingen doen. Als we rijden, schiet het verkeer voor geen meter op. Zodra de auto geparkeerd is en we de eerste stappen op de route zetten, valt een rust over me heen: ik ben er.” – Annie de Jong-Zwart

“Voordat het allemaal losbarst, is het eerst wekenlang voorbereiden op de Merke: oude filmpjes van de optocht bekijken om alvast in de sfeer te komen. Dan donderdagochtend vroeg op. Stoelen en tafels klaarzetten voor al het bezoek en dan begint het opstellen van de wagens. Een geweldig moment om mee te maken! Gezelligheid, saamhorigheid, spanning!” - Hilde de Boer

“Dan steane je tongersdeitemoarn fol ferwachting lâns de route te wachtsjen oan’t it spektakel begjint. Je fiele de spanning, al dat wurk om it goed foar it ljocht te krijen. En dan liede de klokken om tsien oere: dan swelt myn hert fan grutskens en krij ik in brok yn ‘e kiel.” - Anneke Sieperda