De straalverbindingstoren van Spannenburg uit 1972 moet bewaard blijven voor het nageslacht. Het gebouw is kandidaat voor de nationale lijst Jong Erfgoed. In een promotiefilmpje noemt architectuurhistoricus Herman Wesselink het 118 meter hoge betonnen bouwwerk beeldbepalend en een vertrouwd baken in de Friese zuidwesthoek. Op dit moment wordt de toren met name als datacenter gebruikt en in mindere mate dan vroeger voor televisie-, radio- en telefoonverkeer.
Van sloop is nog lang geen sprake, maar de provincie heeft de discussie over het bewaren van relatief jonge gebouwen met een verkiezing opgestart. De ‘Toren van Spannenburg’ is genomineerd voor de provinciale lijst Jong Erfgoed, die ze in samenspraak met de inwoners wil samenstellen. Meerdere markante bouw- en kunstwerken uit de periode van 1965 tot het jaar 2000 zouden voor volgende generaties bewaard moeten worden. De top tien gaat naar de landelijke lijst van jonge monumenten.
De lijst van de provincie kan tot 25 februari 2024 worden aangevuld. Inzenders mogen hun eigen verhaal bij het door hen ingediende ‘jonge monument’ vertellen. Uit de nieuwe lijst kunnen inwoners van Friesland in de maand maart hun favoriete top vijf kiezen. Inwoners die mee willen doen, kunnen inloggen op het online platform Stim fan Fryslân.
Ontwerp betontoren
Het ontwerp van de betonnen kolos in Spannenburg is van architect Anton Auer (1920-1980) van de Rijksgebouwendienst. Meerdere soortgelijke torens voor telefonie en televisie kwamen van zijn hand. Ze stonden in verbinding met andere torens verspreid over Nederland. Het zogeheten koppelnet van torens werd opgezet omdat in de jaren zestig het telefonieverkeer enorm toenam.
Hoogste van Friesland
De hoogte was nodig om over andere hoge gebouwen heen te stralen. Spannenburg werd in 1972 gebouwd en is met 118 meter nog steeds de hoogste toren in Fryslân. De straalzenders en -ontvangers staan op twee bordessen. Daarboven bevindt zich een regieruimte. Liefhebbers kunnen met een trap naar boven, maar er is ook een lift. Spannenburg werd in 1972 gebouwd en is met 118 meter nog steeds de hoogste toren in Fryslân. De Achmeatoren in Leeuwarden is een paar meter minder hoog.
Noorse methode
Aannemersbedrijf v.h. G. Tiemstra en Zn uit Nijmegen en onderaannemers bouwden de straalverbindingstoren in de periode van 1971 tot 1973. Dat gebeurde met zogeheten glijbekisting, een Noorse methode waarbij de bekisting van de wanden per etage omhoog wordt gebracht, zodra het beton is uitgehard en voldoende sterkte heeft om de volgende verdieping te dragen. De toren in Spannenburg heeft 22 verdiepingen en staat op 72 heipalen van 23 meter lengte en een 2,5 meter dikke funderingsplaat.
Sperciebonen
Bouwvakkers werden in de wijde omtrek in hotels en andere slaapgelegenheden ondergebracht. Ze sliepen onder andere in onder andere hotel Het Witte Huis. Daar aten ze ‘s avonds ook, onder een warme hap met de onnavolgbare “verse sperciebonen uit blik”. De toenmalige burgemeester Johan Cavaljé van Doniawerstal opende de toren op 27 mei 1974. Op de negentiende verdieping liet hij met enig ceremonieel tientallen postduiven los.
Koele lucht
Op dit moment is Spannenburg nog maar beperkt in gebruik voor straalverbindingen. Noordzee FM en Radio 538 waren in 1998 de eerste FM-zenders met apparatuur op de toren. Alle torens in het koppelnet zijn aangewezen als de officiële calamiteitenzenders. Ze beschikken over faciliteiten die de beschikbaarheid van elektriciteit en verbindingen garanderen.
Foto's Noordoost.nl/bron: Provincie Fryslân en Wikipedia.nl
- Stemmen kan op https://www.fryslan.frl/help-mee-met-de-lijst-jong-erfgoed
