LANGWEER – Achter de ramen van de voormalige bibliotheek aan de Buorren in Langweer gaat meer schuil dan alleen de historie van de eeuwenoude landkaarten van Friesland. Het is de plek waar Bartele Santema (48) de rust vindt, waarin hij zijn drie kinderen graag ziet opgroeien. Een gezonde en veilige omgeving in tegenstelling tot Jakarta, waar hij door te pionieren al jaren succesvol is. Zijn ondernemershanden jeuken echter. ,,Ik moat wol wat te dwaan ha”.
,,Somtiden binne der tafallichheden, wêrtroch it libben in oare draai krijt”, vertelt Santema, ,,As ik yn de trein nei Ljouwert net dy iene Elsevier lêzen hie, dan hie ik no net yn Langwar mar miskien oan de Goudkust yn Australië wenne.” Santema wilde na 25 jaar de hectiek van Jakarta verlaten om zijn drie kinderen in een rustige omgeving op te laten groeien. Zelf groeide hij op in Wytgaard en als liefhebber van watersport leek hem een klein dorp bij de Friese meren een perfecte woonplaats. Het opinietijdschrift schreef een positief verhaal over Langweer. Het dorp kent volgens het blad een mooie mix tussen mensen uit het westen en het noorden, heeft een stuk of zeven horecagelegenheden en bouwde toen een nieuwe school. ,,Foar hieltiten mear doarpen is it dreech om in skoalle iepen te hâlden. Hjir is júst in nije skoalle bout”.
Een andere toevalligheid was de ontmoeting met Indonesië. Als student ging Santema met een beperkt budget backpacken door Azië. Vanwege de lage kosten vloog hij met Iraqi Airlines. Het ticket voor de terugreis kon hij echter niet gebruiken. De vliegmaatschappij hield haar toestellen aan de grond nadat Irak in de Golfoorlog was beland. ,,Troch Sadam Hoessein ha ik Yndonesië fan in oare kant sjen kind.” Santema ontmoette buitenlandse ondernemers en zag hoe deze zogeheten expatriates in Jakarta leven. ,,Swimbaden, sjauffeurs, betsjinning. Dat woe ik ek.” Voor een stage via de Tropische Landbouwschool in Deventer kwam hij weer in Jakarta terecht en leerde daar het leven en de liefde kennen. Na het afronden van zijn studie vestigde hij zich definitief in Indonesië. ,,Op syk nei in baan”.
Door een rol in een soapserie op de Indonesische televisie leerde hij de taal spreken. ,,Dat ha ik in pear moanne dien. It fertsjinne net in soad, mar ik ha wol in protte leard.” Met zijn agrarische opleiding kreeg hij later een baan bij het Zwitserse SGS in de cacaohandel. ,,Net foar lang, it bedriuw woe net mear mei útlânsk persoaniel wurkje. Dus bin ik foar my sels begûn.” Zijn handelsbedrijf in Unibind-machines stopte hij, nadat er rellen uitbraken waarbij duizenden mensen werden vermoord. Veel buitenlanders besloten om Indonesië de rug toe te keren en ook Santema beleefde spannende momenten. ,,It wie krisis yn Azië, dus bin ik mei Unibind stoppe. Nei in skofke as ynterieurûntwerper by in bedriuw mei in Hollânske baas, ha ik besletten om dingen te dwaan dy't ik sels leuk fyn”.
Santema begon in 1999 zonder enige horeca-ervaring zijn eerste café in Jakarta. ,,Hoewol in soad minsken my foar gek ferklearden, waard de kroech in ynstitút. It wie eltse jûn feest.” Door het succes opende hij een tweede 'Cheers'-café. Uiteindelijk groeide dat uit tot een zestal horecazaken waar de Fries nog steeds eigenaar van is. ,,Ik waard bekend yn Jakarta”, lacht hij. Ook de cafés en het personeel werden bekend, nadat Santema mailtjes met korte verhalen over de belevenissen in zijn zaken tot een boek bundelde. Naast de succesvolle kroegen geeft hij eens in een twee weken een zakenblad uit en hij heeft een bakkerij in stroopwafels. ,,Doe't ik foar in oantal jongens út 'e keuken fan myn earste kafee gjin plak mear hie, ha ik myn mem Aaltsje frêge om by hin besite oan Jakarta in sjerpwafelbakplaat mei te nimmen as hânbagaazje. Sa koene de jongens dochs oan it wurk bliuwe. Sy ûnderhâlde mei harren ynkommen faaks hiele famyljes. Ik woe net dat se sa op strjitte bedarren.” Zo ontstond Aaltsje Bakery dat nog steeds stroopwafels maakt, die onder andere in de vestigingen van de internationale koffieketen Starbucks in Jakarta worden geserveerd. Bij de bakkerij werken tien mensen. ,,En miskien leve der wol hûndert minksen fan.” Tot dusver een succesverhaal, alhoewel Santema dat beeld wel nuanceert. ,,Net elts projekt is in súkses wurden. Ik ha bygelyks ek besocht om kafees op Bali te begjinnen, mar dat slagge net. De ôfstân wie te grut en de kultuer op dat eilân is dochs oars as yn Jakarta”.
De laatste jaren legt Santema zich meer toe op zijn hobby, het verzamelen van oude landkaarten. ,,Ik ha dêr altiten wol ynteresse foar hân. Dy dingen binne faaks in pear hûndert jier âld en dus ek frij djoer. Doe't ik behoarlik mei myn kafees fertsjinne hie, ha ik in partij kaarten kocht. Dy hinge ik op myn kantoar.” Kaarten van Indonesië kennen een hele historie. ,,Troch de skiednis mei de speserijen waard de kartografy hieltiten better”.
Bij een lezing in zijn kantoor, waar hij zijn collectie uitstalde, werden de kaarten als zoete broodjes verkocht. ,,It rûn sa goed, dêr moast wol hannel yn sitte.” Santema ging naar verschillende veilingen, klopte bij handelaren aan en kocht daar alle kaarten van Indonesië op, om die vervolgens door te verkopen. ,,De merke is net hiel grut, mar der is wol in soad jild yn Yndonesië. In pear miljonêrs dy dit as hobby ha en it kin út. Aziaten binne hiel ympulsieve keapers.” Santema verkoopt momenteel ook vanuit zijn pand in Langweer oude landkaarten, maar die handel loopt een stuk stroever. ,,Hollanners wolle earst fergelykje, binne erchtinkend en wachtsje hiel lang mei keapjen. Yn Azië helje ik mei de kaarten leuke marges, mar hjir rint it noch net. Minksen skrikke ek fan de prizen, mar in echte samler begrypt werom in kaart fan Fryslân fan fiifhûndert jier âld tûzen euro kostet”.
Vanwege zijn kinderen is hij met zijn Indonesische vrouw naar Nederland teruggekeerd. Alhoewel hij vanwege zijn ondernemingen nog regelmatig naar Jakarta afreist, wil Santema de komende vijf jaar in de rust van Langweer leven. Vooral voor zijn familie, maar ook de nabijheid van zijn andere grote liefde SC Heerenveen speelde mee. ,,Ik mis somtiden wol de hektyk fan Jakarta. As ik hjir de doar útrin, kin it wol foarkomme dat der nimmen op strjitte is. Yn Jakarta stean ik lyk yn de file. Langwar is somtiden wol hiel rêstich, mar dan snúf ik de sûne loft efkes op. Dat makket alles wêr goed.”
Santema is echter wel zichtbaar onrustig. Zijn ondernemersgeest borrelt en hij zoekt naar een leuk project in Nederland. Al remt de bureaucratie hem zo nu en dan af. ,,As ik yn Yndonesië in kroech begjinne woe, wie dat samar rûn. Hjir duorret it tiden en wurket de oerheid net beslist mei.” Het uitgeven van een tweede boek over pionieren in de tropen op zijn vijftigste verjaar is wel een concreet project, waar hij mee aan de slag gaat. De kans bestaat dat Santema over vijf jaar terugkeert naar Indonesië. ,,Of ik gean pionieren bygelyks yn Myanmar. Yn dat opkommende lân sjoch ik grutte kansen.” Maar misschien heeft deze man van de wereld tegen die tijd ook de rust in zichzelf gevonden. In de kalmte van Langweer.
(Foto's: De Zakenman)
