SINT NICOLAASGA – Henk (66) en Gerda (62) Tolsma wonen in het plaatsje Wright in Canada. Gelegen tussen Woodstock en Stratford. De oud-Sint Nyksters nam de stap om te emigreren in 1991. Samen met hun drie kinderen waagden ze het erop.
Henk en Gerda Tolsma boerden op het familiebedrijf op De Heide bij Sint Nicolaasga. De ouders van Henk, Aloys en Durkje Tolsma, startten het bedrijf in 1965. Gerda en Henk Tolsma kwamen na hun trouwen in 1981 met hun beiden op het bedrijf. Acht jaar later bouwde hij een nieuwe ligboxenstal voor de koeien. Op een vergadering zag Henk Tolsma zijn landerijen op een kaart geel ingekleurd. Het boerenbedrijf had van de een op de andere dag geen toekomst meer. ,,Opiens wie it fûgeltsjelân”, zegt Gerda Tolsma, ,,Yn earste ynstânsje wie it noch de lichtste natuerbestimming. Mar wy einigden yn read.”
Canada
Ingeklemd door terrein van Staatsbosbeheer en met landerijen op het veen besloot het echtpaar hun heil elders te zoeken. Hun oog viel op Frankrijk, Canada en Denemarken. Frankrijk viel als eerste af. ,,Do komst noait tusken de Fransen", zegt Henk Tolsma. De boekhouder van de Tolsma’s raadde Denemarken af. De regels om daar te boeren waren op dat moment strenger dan in Nederland. Over Canada moest het echtpaar ook goed nadenken. ,,We kriigen steeds te hearren dat is sa’n konservatyf lân is." Toch was de ervaring wel goed. Henk Tolsma liep in 1975 drie maanden stage bij een Canadese boer. In 1980 was Canada de vakantiebestemming. Henk en Gerda Tolsma reisden vijf weken lang rond. Gerda Tolsma: ,,Mar ik hie noait tocht dat ik emigreare soe. Noait." Samen met de makelaar bezochten de Tolsma’s tien boerenbedrijven. Bij twee daarvan was het gevoel goed. Het werd de boerderij in Woodstock. Henk Tolsma: ,,Wy fielden ús hjir thús.”
Verhuizen
Henk, Gerda en hun kinderen Marijke (destijds 5), Gerbrich (destijds 4) en Jildert (destijds 1,5) stapten op 3 april 1991 op het vliegtuig. In de eerste week moest nog veel worden geregeld. Ook het huis was nog niet beschikbaar. De familie kreeg hulp uit onverwachte hoek: van een tante van een oud-klasgenoot van dochter Marijke. De tante bleek ook in Woodstock te wonen. ,,Of wy útfanhúzje woene, frege se ús. Dat wie hiel bysûnder.”
De boerderij
Gouden tijden braken aan. Het boerenbedrijf in Canada telde 140 acres (ongeveer 46 hectare). Tolsma verbaasde zich over de vruchtbare grond. De koeien gaven bijzonder goed melk. Woodstock maakte zijn naam als ‘Dairy Capital of Canada’ meer dan waar. ,,De earste molkkontrole wie boppe ferwachting. Ik hie prachtige sifers.” De eerste zomer bleek direct een van de mooiste seizoenen in Canada te zijn. Henk Tolsma: ,,Wy hawwe dy simmer 17.000 pakken hea en strie ophelje kind. Safolle ha wy noait wer hân.” Gerda Tolsma: ,,Wy wiene yn top shape." In de eerste maanden was er nauwelijks tijd om aan Nederland te denken. ,,Do hast it dêr fiersten te drok foar”, zegt Gerda Tolsma, ,,Dan skilden wy wol, mar asto in heal oere bellest, dan kostte dat fyftich dollar. Myn âlders en wy hawwe derom in fax oanskaft. Brieven skriuwe is wol aardich, mar dy fax is flugger.”
Ongeluk
Het leven stond in 1992 op zijn kop toen Henk Tolsma een ernstig ongeluk kreeg. Bij het voeren bleek zijn broekspijp in de machine hangen. ,,Ik bin yn'e fizel opdraaid west. It wie myn eigen skuld. Ik hie gjin learzen oan en tocht efkes fluch voer by de vijzel te feien. Dat gie mis.” Zijn benen draaien helemaal om het apparaat heen. Gerda Tolsma zou eigenlijk niet thuis zijn, maar de voerman zou komen. ,,Dêr woe ik op wachtsje. Dat is Henk syn gelok west." Ze was net buiten het tafelkleed aan het uitkloppen toen ze gegil hoorde. ,,Ik tocht eefkes dat ien mei in kettingseach oan ‘e gang wie. Sa’n gegil wie it." Gerda hoorde ook hulpgeroep en ging er direct naar toe. In de stal was het opeens ijzig stil. ,,Ik fûn him yn 'e silo. Ik toch drekt dat hy syn fuotten kwyt wie." Gerda Tolsma zette het apparaat uit en maakte een hefboom met een schep zodat Henk niet langer onder de vijzel lag. In huis ging ze op zoek naar scharen en messen om Henk los te snijden. Per toeval rinkelde de telefoon, de beller kwam direct. Gerda trommelde nog twee buren op. ,,Ik ha ek 911 belle, mar dat wie noch net it offisjele nummer. Gelokkich hat de operator de ambulance fuortendalik ynskeakele." In het ziekenhuis is de grote wond uitgespoeld en kreeg Tolsma een tetanusprik. Hij moest zes weken rust houden. ,,Ik ha safolle pine hân. De buurt naam it wurk op de pleats daliks oer. Wy krigen hulp fan elkenien." De buren wilden niets voor de hulp hebben. Als beloning heeft Tolsma een koe geslacht en het vlees onder de helpers verdeeld.
School
De kinderen groeiden in Canada op. Marijke (5), Gerbrich (4) gingen met de bus naar school die vijf kilometer verderop lag. Jildert (1,5) bleef eerst nog thuis. Voor Canadese begrippen woonden de Tolsma’s overal vlakbij. Het viel Gerda op dat het Canadese onderwijs in die tijd voorop liep op Nederland. Zelf werkte Gerda Tolsma in Nederland als kleuterjuf. Het op eigen niveau leren was in Nederland net ingevoerd. In Canada werkten ze al jaren op deze manier. Het klassikaal systeem bestond niet meer. ,,Der wie ik suver fan ûnder de yndruk.” Vanaf de vierde klas kregen ze allemaal muziekles. Marijke speelde trombone, Gerbrich en Jildert speelden beiden saxofoon. Ze spelen vaak samen en ook in wedstrijdverband.. ,,Elk bern kiget de kâns om musyk te learen. Itselfde jildt foar sport. Se koene alles ûntdekke. Dat is moai. Bern hawwe best talint, mar net elkenien kriget de kâns om dat te ûntwikkeljen.”
Taal leren
De Engelse taal was voor Gerda en Henk Tolsma een klus om te leren. Op de televisie waren hele leuke kinderprogramma’s. Henk Tolsma keek graag met de kinderen mee: ,,Ja, bliksem. Dêr koe ik ek fan leare.” Gerda Tolsma: ,,Op skoalle hie ik in fiif foar Engels. Ik tocht dat ik it noait wer soe brûke", lacht ze. Henk Tolsma: ,,In Kanadees laket dy noait út, hoe briek asto ek Ingelsk praatst. Se ferbetterje of helpe dy." Het lidmaatschap bij ondernemersvereniging Tavistock hielp bij de integratie, vergelijkbaar met de serviceclubs Lions of Rotary in Nederland. ,,The Optimist is grut yn Kanada.” Gerda werd lid van de Opti-mrs, een club die activiteiten organiseert en geld voor de gemeenschap inzamelt. ,,Je komme yn de mienskip. Wy binnen net tsjerks. Dit wy foar ús in moai alternatyf om der tusken te kommen.”
Zwerfstroom
Het leven op de boerderij is niet altijd over rozen gegaan. Tolsma had problemen met de vruchtbaarheid van de koeien. Ook ging vee om onverklaarbare redenen dood. De vorige eigenaar kende dezelfde problemen. ,,It wie hiel apart.” Tolsma startte in 1991 met 26 dieren. De groei van het melkveebedrijf ging door. Henk Tolsma verbouwde in 1995 de ligboxstal. Met de groei van de veestapel groeiden ook de gezondheidsproblemen. . Kalveren werden geboren, maar waren na twee weken niet langer levensvatbaar. Koeien stierven bij bosjes. ,,We fregen ús altiid ôf wat der oan de hân wie.” Het bleek zogeheten zwerfstroom te zijn. De dieren hadden last van elektriciteit, die via de bodem werd verspreid. Het vee kreeg doorlopend kleine schokjes, die het immuunsysteem aantastten. Volgens de netbeheerder waren er geen problemen, maar uiteindelijk bleek de hoeveelheid zwerfstroom vierhonderd keer hoger te zijn dan toegestaan. De oplossing was eenvoudig: een computersysteem en een metalen pin in de grond die de stroom afleidde. De gezondheid van de koeien ging daarna met sprongen vooruit.
Varkens en reformwinkel
Na alle gezondheidsproblemen met de koeien gooide Henk Tolsma in 2003 het roer om. Hij deed de koeien die hij had van de hand en beperktre zich tot het insemineren van koeien van anderen. Ook ging hij varkens houden. Daarnaast verbouwde hij op zijn land sojabonen, alfalfa, snijmais en korrelmais. Gerda Tolsma werkte twee dagen per week in een reformwinkel met Nederlandse producten zoals hagelslag en Wilhelmina-pepermunt. In 2011 richtte Gerda haar eigen reformwinkel met Nederlands producten op: Red Thistle. Als inseminator kreeg Henk Tolsma vraag naar sperma van Duitse Fleckvieh-koeien. ,,De ynteelt by Holsteiner is yn Kanada enoarm. De kosten foar de biskedokter binne heech en de fruchtbaarheid is min.” De vraag naar sperma bleek een gat in de markt. Henk Tolsma verkoopt nu Fleckvieh-sperma in de staten Ontario en Quebec.
Pensioen
De volgende fase van het leven is aangebroken. De kinderen zijn uit huis en het varkensbedrijf is in 2017 verkocht. Gerda en Henk Tolsma hebben een woonboerderij in de buurt ervoor teruggekocht. ,,It is sawot efter ús alde hûs.” Het nieuwe plekje heeft een stuk bos erbij. Vier Fleckvieh-koeien kunnen hier vrij rondlopen. ,,Wy ha no in moai leventsje.” Gerda: ,,Wy binnen semi-retired.” Gerda en Henk Tolsma rijden regelmatig met hun grote caravan door het land. ,,It is komfortabel. Dat moat ek wol, nei Ottowa is it al 600 kilometer riden.” De kinderen zijn uitgevlogen. Marijke is inmiddels 36 en woont met haar man in Londen. Haar zusje Gerbrich is getrouwd met een Canadese boer en heeft vier kinderen. Zoon Jildert is elektriciën en woont in Stratford. De kinderen hebben allemaal een Friese naam. De uitspraak is daardoor weleens lastig, merkt Gerda op. Gerbrich wordt ‘Gurb’ genoemd. Marijke wordt verbasterd naar “Merijke’ of ‘Marge’. Onder Engelssprekenden vernadert Jildert in ‘Joe’.
Het echtpaar mist, op de berenburg na, Nederland nauwelijks. Gerda Tolsma mist wel haar ouders. ,,Us heit en mem wurden âlder. Dat kinst wol merke. Wy skilje wol eltse dei. Se binne goed op de hichte fan ús slibben.” Henk Tolsma: ,,Doe’t wy fan deoare bestimming op us lân yn Sint Nyk fuort moasten, fûne we dat net leuk fansels. Efterôf ha wy de goeie beslissing op it júste momint makke. Wy hawwe us plekje der fûn.”
Tolsma’s halen band Normaal naar Canada
De familie Tolsma heeft veel bekende Nederlanders over de vloer gehad. Zanger Piter Wilkens, theatermaker David Lelieveld, acteur Freerk Smink en schrijver Hylke Speerstra bleven de afgelopen jaren allemaal bij de familie Tolsma slapen. In 2007 haalden Gerda en Henk Tolsma de band Normaal naar Canada. Op hun verzoek gaf de band een Nederlands tentfeest in Ontario. 1200 tickets zijn er verkocht, ruim 18.000 flesjes bier gingen erdoor heen. Henk Tolsma: ,,Us mem is ek west. Dy hat noch t-shirts fan Normaal ferkocht en pizza mei Bennie (Jolink, de zanger) iten. Se mochten beiden gjin tjsiis!”
‘De KLM bestiet fan ús’
De ouders van Gerda Tolsma, Wouter (90) en Doet (87) Kroon wonen in Sint Nicolaasga. Zij bellen elke dag met hun dochter. Doet Kroon: ,,Wy ha geluk hân. Wy binne der elk jier west. We ha de bern opgroeien sjoen. Elk jier, tritich jier lang. De KLM bestiet fan ús.” Walter Kroon: ,,It is net leuk dat se sa fier fuort wenje. It earste heal jier hiene wy der in soad muoite mei. We wiene ûnwennich. Mar op De Heide hiene se gjin takomst mear. We koene der neat fan sizze.” Het echtpaar Kroon is trots op de kleinkinderen. Kleindochter Gerbrich stuurt hen regelmatig foto’s. Op die manier krijgen zij het leven overzee goed mee. Het huwelijk van Marijke hebben Wouter en Doet Kroon helaas moeten missen. Ze volgden de plechtigheid via Zoom. Doet: ,,Troch de korona ha wy de trouwerij yn Londen mist. We soene der hinne. It is twa kear útsteld. Uteinliks is it der net mear fan kaam. Yn juny 2021 binne ze einlik meiïinoar troud. It is sa. Dêr kinst neat oan dwaan.”
