SINT NICOLAASGA - De eerste Oekraïense ontheemden zijn deze week precies een jaar geleden in het verspreidingsgebied van De Zakenman opgevangen. Nog steeds wonen zo’n driehonderd mensen in gemeente De Fryske Marren. De helft vindt onderdak in de gemeentelijke opvang in Legemeer, Sint Nicolaasga of in Harich. Wat is er in het afgelopen jaar gebeurd? Hoe gaat het nu met de nieuwe inwoners? En hoe lang blijft de opvang bestaan?
Op donderdag 24 februari 2022 brak de oorlog in Oekraïne uit, de eerste oorlog op Europees grondgebied sinds 1945. ,, Wy hiene gau yn de gaten dat hjir wol wat stie te gebeuren”, zegt Gerlof Born, senior beleidsmedewerker van gemeente De Fryske Marren. ,,Yn it wykein nei de ynfal krigen wy al de earste oanbiedingen fan minsken dy wat woene dwaan of wat beskikber woene stellen. It gie om hûnderten reaksjes: fan minsken dy har souderromte oanbieden oant de hoteleigenaren dy harren hotel beskikber stelden. Wy binne dy wike gelyk oeral sjen gean.”
Binnen een week stelde de gemeente de crisisorganisatie in werking. Vanaf het begin was het voor de gemeente duidelijk dat de opvang langer dan een half jaar zou duren. Medewerker Openbare Orde en Veiligheid Ali Breimer: ,,Dat makke it byld yn’e media wol dúdlik. Dit is net samar klear.”
Burgemeester Fred Veenstra: ,,It lok wie dat yn ús gemeente trije hotels leech stiene: De Oorsprong yn Sint Nyk, De IJsvogel yn Legemeer en Welgelegen yn Harich. Dat makke foar ús de kar om dêr de opfang te begjinnen relatyf ienfâldich. Oare gemeenten hawwe yn dorpshuizen stretchers delsette moatten of minsken yn sporthallen of tsjerken ûnderbrocht.”
Hulp van vrijwilligers
De drie hotels stonden al langere tijd leeg en moesten alsnog een flinke metamorfose ondergaan. Met man en macht zijn de ambtenaren en lokale ondernemers aan de slag gegaan om alles functionerend te krijgen. Met tientallen vrijwilligers, zoals familieleden en buren, zijn de hotels voor de Oekraïners klaargemaakt. De een maakte schoon, de ander maakte de bedden op. Ali Breimer: ,,Wy stiene dêr mei elkoar, de belutsenens wie enoarm. De frijwilligers hawwe harren hert prate litten en in hiele soad wurk ferset. De lokale ûndernimmers hawwe ús enoarm holpen. Tres Vers út Sint Nyk brocht alles wat wy nedich wiene. Jaring de Wolff soarge foar handdoeken en it linnengoud. De flamingodekbêden dûnsten ús jûns noch foar de eagen.”
Tientallen bedrijven
Tientallen bedrijven schoten te hulp: onder andere schilders, keukenboeren, sanitairbedrijven en leveranciers van medische producten. Burgemeester Veenstra: ,, Hja binne ek betelle foar har tsjinsten en produkten, mar hja hawwe ús net de haadpriis rekkene. Foar tige akseptabele prizen hawwe wy sa in soad spul krije kinne. Hjir binne wy de ûndernimmers tige tankber foar.”
Tientallen mensen zijn die eerste weken in vakantiewoningen in Langweer opgevangen. In verschillende dorpen van De Fryske Marren zijn door inwoners acties op touw gezet. In eerste instantie gingen veel spullen naar Oekraïne. Later gingen spullen rechtstreeks naar de opvanglocaties.
Speelgoed
Het inzamelen van speelgoed in Harich leverde zoveel op, dat ook de kinderen in Legemeer en Sint Nicolaasga genoeg te verdelen hadden. Bij De Oorsprong werd weer zo’n hoeveelheid kleren bezorgd, dat die deels naar de andere locaties konden. ,,Dat makke dat wy gjin twifel hiene oer de impact op de doarpen. Elkenien sette de skouders derûnder”, vertelt de burgemeester.
De ontheemden kwamen via de centrale opvanglocatie in Heerenveen binnen. De Fryske Marren had geen invloed op welke mensen naar Sint Nicolaasga zouden komen. Gerlof Born: ,, Wy waarden letterlik opgebeld dat hja no nei ús brocht waarden. As sa’n telefoantsje kaam, moasten wy binnen in kertier klearstaan om hja op te fangen. Hja kamen mei in plastic taske of in lyts kofferke oan en krigen dan in keamer.” Ali Breimer: ,, Sa praktysk gie it.” In totaal zijn er 320 ontheemden opgevangen, van wie 160 in de opvang van de gemeente zitten. De rest zit in particuliere opvang.
Inmiddels is er een jaar verstreken en is er veel veranderd. De tijd van noodhulp is geweest. De leden van het crisisteam zijn gewone medewerkers geworden. Veel Oekraïners hebben een baan. De kinderen gaan naar school en spreken al een woordje Nederlands of zelfs Fries. De ouders redden zich in het Engels.
Ali Breimer: ,,Se binne ús neiste ynwenners wurden. It is krekt as wy yn in rychjehûs wenje, sa is De Oorsprong foar har harren thús.” De problemen die nu spelen zijn bijvoorbeeld het invullen van de belastingaangifte. Burgemeester Veenstra: ,,Minsken hawwe earst leefjild krigen, letter in bijbaantsje hân en doe't in fêste baan krigen. Dêroer moatte hja ek gewoan belesting betelje. Wy stypje de minsken nei it sykjen fan in baan. It jout wol in soad taalproblemen en it systeem is yngewikkeld.”
Veerkracht
Zowel Ali Breimer als Gerlof Born hebben bewondering voor de veerkracht onder de Oekraïners. Ali Breimer: ,,Wy sjogge dat minsken it benammen yn krêft omsette. Skouders derûnder, wurkje wolle en foarút sjen. Minsken binne hiel bliid mei har eigen of twapersoanskamer. Sy fine it gebou hielendal top. Op oare lokaasjes moatte se har keamer mei bygelyks seis oaren dielen. De Oarsprong is unyk. De minsken binnen hjir hiel wiis mei omdat se harren eigen keamer ha. Derom ha wy net folle ferhuzingen ûnderling. Privacy is in grut guod.”
Geen terugkeer mogelijk
De gemeente heeft een inschatting gemaakt uit welke delen van Oekraine de mensen komen. Een aantal komt uit bezet gebied. Van terugkeer is daarom voorlopig nog geen sprake. Sterker nog: verwacht wordt dat de toestroom van ontheemden het komende jaar landelijk met 20.000 stijgt. Voor Friesland zou dat duizend extra opvangplekken betekenen. Landhotel De IJsvogel in Legemeer krijgt mogelijk extra woonunits voor de opvang van Oekraïners. Gemeente De Fryske Marren doet onderzoek naar de mogelijkheden.
Extra woonunits
Burgemeester Fred Veenstra: ,, Wy sjogge no nei útwreidingsmooglikheden by bygelyks De IJsvogel en De Oorsprong. It is in frij grut kompleks mei alle nedige foarsjenningen. As wy hjir units by plakke, dan kinne wy hjir ekstra minsken ûnderbringen.” Hoeveel woonunits er komen, is nog niet duidelijk. Veenstra denkt dat het maximaal tien huisjes worden. ,,Dan kinne wy noch in tritich oant fjirtich minsken opfangen.”
Hoe lang de opvang in de drie hotels blijft, is onduidelijk. Burgemeester Fred Veenstra: ,, Wy sille sjen hoe him dit ûntjouwt. De lanlike fraech spilet ek hieltyd mear: moatte wy ús tariede op in bliuwend ferbliuw yn Nederlân? De Oarsprong is gjin plak foar in permaninte basis. Hja soene lykas elk oar yn in reguliere wenning in plak krije moatte.”
(Foto's: archief De Zakenman)
