SINT NICOLAASGA - De redactie van De Zakenman sprak met drie bewoners van Hof en Hiem in Sint Nicolaasga. Lien de Goede (90) woont in Scharleyen, Annie van Zwol (90) (foto) en Frans de Winter (78) in Doniahiem. De drie zaten rond de tafel in de versierde dagbesteding en vertelden over hun leven en wat kerst voor hen betekent. (Deel twee)
De kerk speelt in deze periode een belangrijke rol. Frans de Winter genoot vroeger van de nachtmis. ,,Wy wennen tsjinoer tsjerke. In healoere foardat de mis begûn, die ik it ljocht op.” De familie De Winter hield van slapen. Ze waren ’s ochtends nooit zo vroeg. Een buurvrouw zorgde ervoor dat het licht wel op kerstdag aan ging, zodat ze de nachtmis niet zouden missen. Ze klopte dan op de slaapkamerdeur en riep ‘De nachtmis is er!’. Buurvrouw Jeltje soarch de derfoar dat wy de nachtmis net misten.”
“Trompetblazers yn Eastrerykse snie”
Frans de Winter heeft de mooiste kerstherinneringen aan de vakanties naar Oostenrijk. Dertien jaar achtereen ging de familie op wintersport. De jongste was zes jaar toen die voor het eerst op ski’s stond. ,,Kryst yn Eastenryk is magysk. Wy stienr der op ’e camping en der wie ek in nachtmis, bûtendoar. Trompetblazers der by. It wie ûnferstelbar.” De eerste vier jaar ging de familie met een zeven meter lange caravan naar Oostenrijk. Maar de kinderen werden groter en de caravan groeide niet mee. Na vier jaar huurde De Winter een appartement. ,,Kryst en Ald en Nij yn Eastenryk wie skitterjend. De krystbeam, slide en ski’s boppe-op de auto en gean. Wy hawwe altyd ôfgryslik genoaten. De bern hawwe it der noch hieltyd oer.” De kerstplaat van Harry Belafonte staat elk jaar nog op in huize De Winter. Die ging ook altijd mee naar Oostenrijk.
“Kryst, in muolike tiid’’
Annie van Zwol vindt de kerst nu ook een moeilijke tijd. ,,Ik fyn Kryst hartstikke mooi. Ik hâld fan de gesellichheid. Mar ik bin de gesellichheid no kwyt. Ik kom út in gesin fan tsien en wy binne no noch mei ús twaën. Ik fyn dat dreech. Seker yn dizze tiid. Ik praat der wel oer en slút my hjir by de aktiviteiten yn Doniahiem oan. As der wat te dwaan is, dan bin ik derby. Mar de bern kinne hjir om ferskillende redens net komme en ik hingje hjir fan fremd ôf. It is jaan en nimme.”
“Echte kearses yn de beam”
Over de mooiste herinnering aan kerst hoeft ze niet lang na te denken: ,,Dy âlderwetske beam mei dy echte kearskes der yn. De amer mei wetter stie der njonken. Dan moasten de grutte jonges foaroan sitte en de lytskes der efter. Wy mochten net by de beam yn de buert komme. De jonges moasten as it fout gie, de brân yn de beam dôvje. Wy moasten yn de gaten hâlde of de kearsen lekten. Dat is foar my de echte kryst. Dat âlde fyn ik prachtich. Ik ha ek noch hiel lang in slinger mei trije kleuren fan de kryst hân. Dat wie wat fan thús, fan tachtig hjir werom. De geselligens, it sjongen. Heit hie in mondharmonica. En der kaam altyd noch in freontsje of freondintsje by.”
De herinneringen komen naar boven. Van Zwol: ,,Us âlders binnen nea lilk op ús wurden. Do wist wol hoe let it wie, as de tomme driftich nei boppe wiisde”, lacht ze. Lien de Goede: ,,Dat soort herinneringen komen nu allemaal naar boven. Dat krijg je als je de tijd hebt.” Van Zwol in het Nederlands: ,,Mijn vier broers zaten een keer te kaartspelen en die begonnen te bekvechten. Mijn moeder keek het even aan, stond op, ruimde de kaarten op en zette Mens-erger-je-niet op tafel. Ze zei geen woord. Daar zaten die vier jongens.” In het Stellingwerfs: ‘Moe, mogen we de kaarten weer?’ Ja, at je niet meer beginnen te foeteren’. En zo ging dat toen.”
Oorlogswinter
De oorlogswinter komt ter sprake. De op een na oudste zus van Annie van Zwol is in de laatste dagen van 1944 door de Engelsen doodgeschoten. Ze zat in de trein en de Engelsen dachten dat er munitie in werd vervoerd. ,, Dat is altyd in stil fertriet yn ús gesin west. Der wie ek nea in foto fan ús allegearre makke. Dat hat myn mem altyd spiten.”
,,Het was een hele erge tijd”, zegt Lien de Goede. Zij was acht jaar toen de Tweede Wereldoorlog begon en dertien toen de vrede was getekend. ,,Wij liepen elke zondag naar de kerk, maar ook die werd op het laatst gesloten. Er was geen verwarming. In Amsterdam was de oorlog heel anders dan hier. Ik woonde in Amsterdam-Zuid. Vriendinnetjes uit mijn klas heb ik nooit meer terug gezien. De oorlog heeft een hele impact gehad. Scholen werden gevorderd. Dan hadden we alweer geen school. We zaten nachten in de kou.’’
Lien de Goede vervolgt haar relaas over de oorlog: ,,Mijn vader had een eigen bedrijf en weigerde om voor de Duitsers te werken. Toen werd alles gevorderd. Amsterdam werd uitgehongerd. We moesten op het laatst honderd gulden voor een brood betalen. Al mijn speelgoed is verruild voor melk en eten. Mijn moeder stuurde mij met een gouden horloge op pad om deze voor eten te ruilen. Die boerin deed haar tas open en liet drie soortgelijke klokjes zien. We hadden niets meer. Maar we zijn er allemaal doorheen gekomen. Een Joods vriendinnetje heeft in concentratiekamp Bergen-Belsen gezeten en het ook overleefd.”
,,Kom maar bij mij, gezellig”
De jaren daarna waren de kerstdagen vrijheid en blijheid voor Lien de Goede. ,,Tweede kerstdag vierden we altijd bij mijn ouders. Kinderen en kleinkinderen en cadeautjes en kerstliederen zingen. Kerst is voor mij hele fijne en prettige dagen met familie doorbrengen. Ik heb een zoon in Nederland. De andere woont in Amerika. Wij gaan samen in de buurt uit eten. Het is voor mij ook een herdenking. Ik heb ook wel mensen uitgenodigd die anders alleen zouden zijn. Kom maar bij mij en dan is het gezellig.”
Annie van Zwol heeft de kamer niet versierd, maar ze geniet van de kerstbomen in de hal van Doniahiem. ,,Als ik van de kamer kom, dan zie ik al die prachtige bomen staan. We hebben ook prachtige kerstbomen in de tuin staan. Ik hoef er niet eentje op de kamer. Ik heb waxinelichtjes staan, die op batterijen. Daar kan ik echt van genieten. Het lekkere eten moet ik nog ondervinden, dat heb ik nog niet meegemaakt.” Lien de Goede: ,,Nou, ik kan je vertellen dat het heerlijk is. Het lijkt wel of ik aandelen in het tehuis heb!”
Dit is deel 2 van het 'Kerstverhaal' van De Zakenman. Deel 1 verscheen op Eerste Kerstdag. Of lees het hele verhaal in de papieren editie van De Zakenman.
(Foto's De Zakenman)
